Aktualności

           Rozwój nowoczesnych technologii sprawia, iż życie z każdym dniem staje się prostsze i wygodniejsze. Jednakże produkcja coraz to nowszych i bardziej skomplikowanych produktów na masową skalę może przyczynić się do wzrostu niebezpieczeństwa dla ich nabywców. Problem ten najwcześniej został dostrzeżony w Stanach Zjednoczonych, które uznawane są za kolebkę przemysłu. To właśnie w tym państwie powstała pierwsza regulacja prawna chroniąca nabywców takich produktów.

            Przepisy dotyczące odpowiedzialności za produkt niebezpieczny w polskim porządku prawnym zostały sformułowane w art. 449¹-449¹¹ k.c. Ta szczególna regulacja ma za zadanie wzmocnić i ułatwić ochronę nabywców produktów niebezpiecznych. Co warto jednak podkreślić, nie jest ona przeszkodą do korzystania przez te podmioty z ochrony na podstawie odpowiedzialności deliktowej, jak i kontraktowej.

            W myśl art. 449¹ § 2 k.c. przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą, a także zwierzęta oraz energię elektryczną. Krytycznie należy ocenić brak wskazania innych rodzajów energii np. energii gazowej. Ponadto do zakresu pojęcia produktu nie wchodzą dobra o charakterze intelektualnym, chyba że ich nośnikami są rzeczy ruchome np. oprogramowanie komputera.

            Niebezpieczny jest produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. Momentem, w którym dokonuje się takiej oceny jest chwila wprowadzenia go do obrotu. Wydanie produktu przez producenta poza obręb jego przedsiębiorstwa musi nastąpić zgodnie z jego wolą i w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Produkty niebezpieczne można podzielić na niebezpieczne per se (broń, papierosy) oraz na produkty, których niebezpieczny charakter może wynikać z ich niewłaściwej jakości czy wady (konstrukcyjnej, produkcyjnej, instrukcyjnej). Warto zaznaczyć, iż za produkt niebezpieczny może zostać uznany taki, który jest sprawny i zdatny do użytku, jednak korzystanie z niego może prowadzić do niebezpieczeństwa np. użycie trującej substancji w kredkach dla dzieci.

            Do podmiotów odpowiedzialnych za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny zalicza się w szczególności producenta, a także importera, wytwórcę surowca, materiału lub części składowej produktu, quasi producenta (podmiot, który np. zamieścił swój znak towarowy na produkcie). Podmioty te odpowiadają solidarnie, na zasadzie ryzyka za wyrządzone szkody. Odpowiedzialność za produkt może obciążać również jego sprzedawcę, jednak ma ona charakter wyłącznie subsydiarny. Oznacza to, że podmiot ten może uwolnić się od odpowiedzialności, o ile wskaże w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie poszkodowanemu osobę i adres producenta, bądź informacje dotyczące pozostałych podmiotów wyliczonych w art. 449⁵ k.c. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność producenta za szkodzę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny zostały wskazane natomiast w art. 449³ k.c.

            Podmiotem uprawnionym do wystąpienia z roszczeniem jest każdy, kto poniósł szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Wynika z tego, iż producenta i poszkodowanego nie muszą łączyć jakiekolwiek stosunki prawne. Ochrona zatem przysługuje pierwszemu nabywcy produktu, dalszym nabywcom oraz osobom postronnym (np. nabycie monitora przez właściciela mieszkania, który się zapalił, wyrządzając szkodę jego gościom).

            Producent co do zasady odpowiedzialny jest zarówno za szkodę w mieniu, jak i na osobie. Jednakże, podmiot ten odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany. Warto zaznaczyć, iż odszkodowanie na mieniu nie obejmuje uszkodzenia produktu niebezpiecznego, jak również korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z korzystaniem z niego. Ponadto odszkodowanie nie przysługuje, jeśli szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 euro.

            Na poszkodowanym spoczywa ciężar dowodu wykazania szkody i jej wysokości, niebezpiecznego charakteru produktu oraz związku przyczyno-skutkowego między wynikłą szkodą, a właściwościami produktu niebezpiecznego.

            Z art. 449⁸ wynika, iż roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

            Regulacja zawarta w art. 449⁹ k.c. zakazuje wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Oznacza to, że sytuacja konsumenta nie może ulec pogorszeniu w umowach zawieranych np. pomiędzy nim a producentem. Jednakże dopuszczalne są klauzule, które poprawiają sytuację tego podmiotu.  

Podstawa prawna: art. 449¹-449¹¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Autor: Michał Kaleta