Aktualności

Z niedawno opublikowanego wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów wynika, że po raz kolejny rozpoczęło się procedowanie nad nowelizacją Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu postępowania cywilnego. Przewidywane zmiany dotyczą m.in. umowy o dożywocie, w ramach której seniorzy niejednokrotnie decydowali się na uzyskanie dożywotniej renty w zamian za przekazanie prawa własności nieruchomości. Proponowane przez rząd poprawki mają ograniczyć krąg osób, które będą mogły stać się stroną przedmiotowej umowy.

Aktualny stan prawny

Umowa o dożywocie została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Istotą tej umowy jest przeniesienie przez właściciela własności nieruchomości na nabywcę. Nabywca w zamian za otrzymaną nieruchomość zobowiązuje się natomiast zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Powyższe świadczy o tym, iż umowa dożywocia spełnia funkcję alimentacyjną oraz ma ona charakter losowy.

W praktyce umowa dożywocia najczęściej jest zawierana w stosunkach pomiędzy krewnymi oraz osobami najbliższymi, w ramach tak zwanego obrotu rodzinnego. Jest to jedna z form przekazywania na przykład gospodarstw rolnych. Jednakże zdarza się, iż seniorzy mając niskie świadczenia emerytalne w celu zapewnienia sobie spokojnego życia na starość zawierają często niekorzystne dla nich umowy dożywocia z tzw. funduszami hipotecznymi w zamian za dożywotnie świadczenia pieniężne. Jak wynika z badań rządowego resortu, fundusze hipoteczne co do zasady zakładają, że wypłacone przez nich środki będą mniejsze aniżeli wartość przekazanych im nieruchomości. Prowadzi to do tego, iż seniorzy niejednokrotnie padają ofiarą różnych nieuczciwych praktyk ze strony tego typu podmiotów.

Strony umowy dożywocia          

W aktualnie obowiązującym stanie prawnym zbywcą może być wyłącznie osoba fizyczna, gdyż to do niej odnoszą się regulacje dotyczące dożywotniego utrzymania. Ustawa natomiast nie zawiera jakichkolwiek ograniczeń odnoszących się do nabywcy nieruchomości. Może być nim zatem każdy podmiot tj. osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Proponowany zakres zmian

Planowane zmiany dotyczące umowy dożywocia odnoszą się w szczególności do ograniczenia katalogu osób, które mogą stać się nabywcą w przedmiotowej umowie, do osób wyszczególnionych w zmienionym brzmieniu § 3 art. 903 k.c., tj. małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwa, powinowatych w tej samej linii lub stopniu, dzieci rodzeństwa, ojczyma, macochy, przysposabiającego oraz jego małżonka, przysposobionego oraz jego małżonka, a także osoby pozostającej faktycznie we wspólnym pożyciu, jeżeli stale zamieszkiwała z dożywotnikiem w chwili zawarcia umowy o dożywocie. W ten sposób zgodnie z uzasadnieniem rządowego projektu, bazując na zaufaniu, jakim darzą się osoby najbliższe, zabezpieczone zostaną interesy obu stron stosunku zobowiązaniowego.

Proponowana modyfikacja co do zasady zasługuje na poparcie, gdyż jej celem jest zwiększenie ochrony dożywotników. Niemniej jednak wydaje się, że krąg osób, które mogą być nabywcą nieruchomości został za bardzo okrojony. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy osoby starsze są samotne i korzystają ze wsparcia osób trzecich, które się nimi stale opiekują i wobec których seniorzy mają zaufanie. Taką osobą może być na przykład przyjaciel lub dalszy krewny nie ujęty w gronie osób objętych proponowaną nowelizacją. W takiej sytuacji znowelizowane prawo uniemożliwi jednak zawarcie umowy dożywocia.

Etap legislacyjny

Planowany termin przyjęcia „Projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (nr projektu UD395)” przewidywany jest przez Radę Ministrów na IV kwartał 2022 r.

Autorzy: Rafał Machecki - adwokat  tel. 605 351 064

               Michał Kaleta- aplikant adwokacki