Aktualności

Instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego jest środkiem związanym z poddaniem sprawcy próbie, uregulowanym w kodeksie karnym. Celem warunkowego umorzenia postępowania jest przede wszystkim oddziaływanie wychowawcze na sprawców incydentalnych, wobec których nie ma potrzeby stosowania tradycyjnej kary kryminalnej. Zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania karnego jest możliwe zarówno w postępowaniu sądowym przed rozprawą, jak również w trakcie jej trwania.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego może mieć miejsce wyłącznie w przypadku spełnienia kilku warunków (przesłanek).

W pierwszej kolejności należy wskazać, że o zastosowanie warunkowego umorzenia może się ubiegać sprawca, który dotychczas był niekarany za przestępstwo umyślne. Czyn zabroniony zgodnie z kodeksem karnym popełniony jest umyślnie w sytuacji, gdy sprawca chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Jako przykład takiego czynu zabronionego wskazać można na przestępstwo kradzieży. Uprzednie skazanie za przestępstwo tego rodzaju uniemożliwia zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego.

Następną przesłanką stanowiącą o dopuszczalności warunkowego umorzenia postępowania karnego jest to, aby popełnione przez sprawcę przestępstwo nie było zagrożone karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Kolejnym warunkiem, który musi być spełniony jest nieznaczny stopień winy oraz społecznej szkodliwości czynu. Zatem instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego może zostać zastosowana wyłącznie co do czynów zabronionych o niewielkim ciężarze gatunkowym.

Wskazać należy także, że sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, o ile okoliczności popełnienia czynu zabronionego przez sprawcę nie budzą wątpliwości. Oznacza to, że na podstawie zebranego w danej sprawie materiału dowodowego sąd musi być przekonany zarówno co do popełnienia danego czynu zabronionego, jak również tego, że został on popełniony przez wskazanego oskarżonego.

Ostatnią przesłanką, która musi być spełniona, by zastosować instytucję warunkowego umorzenia postępowania karnego jest tzw. pozytywna prognoza kryminologiczno -społeczna. Zachodzi ona wtedy, gdy sąd stwierdzi, że postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał on porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje na okres próby, który wynosi od roku do lat trzech i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd stosując warunkowe umorzenie nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę.

Omawiając warunkowe umorzenie postępowania karnego na uwagę zasługuje także fakt, że polski ustawodawca przewidział szczególne przypadki dotyczące tej instytucji, które uregulowane zostały poza kodeksem karnym. Odnaleźć je można np. w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii.  W akcie tym przewidziano bowiem możliwość zastosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego w stosunku do osoby, której zarzucono popełnienie przestępstwa pozostającego w związku z używaniem środka odurzającego, substancji psychotropowej lub nowej substancji psychoaktywnej po spełnieniu przez nią określonych prawem przesłanek.

Z perspektywy oskarżonego warunkowe umorzenie postępowania karnego nabiera dużego znaczenia zwłaszcza w przypadkach, gdy do wykonywania danego zawodu wymagane jest posiadanie statusu osoby niekaranej. Obowiązek przedstawienia zaświadczenia o niekaralności dotyczy w szczególności zawodów zaufania publicznego. Zastosowanie w ich przypadku instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego umożliwia im uzyskanie z Krajowego Rejestru Karnego zaświadczenia, że nie są osobami karanymi.

Autor: Michał Kaleta – asystent adwokata

            Rafał Machecki - adwokat