Aktualności

   Obowiązująca w polskim prawie swoboda testowania niesie za sobą ryzyko wystąpienia sytuacji, w której w testamencie do dziedziczenia całości majątku zostanie powołana osoba obca. W ten sposób niewątpliwie może dojść do naruszenia interesów osób najbliższych spadkodawcy. Przypadek taki jest sprzeczny z ogólnym założeniem, że spadek powinny otrzymać osoby z jego najbliższego kręgu. Dodatkowo rozporządzenia tego rodzaju mogą być dla nich krzywdzące, ponieważ majątek spadkowy w wielu przypadkach jest efektem wysiłku całej rodziny. W polskim prawie regulacją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższych krewnych zmarłego jest instytucja zachowku, który gwarantuje prawo do części majątku spadkodawcy.

   Podmiotami uprawnionymi do zachowku są zstępni (np. dzieci, wnuki), małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku w drodze dziedziczenia ustawowego. Prawo to zatem związane jest z bliską więzią rodzinną pomiędzy spadkodawcą a wskazanymi podmiotami i nie przysługuje dalszym krewnym, na przykład teściowej lub synowej. Co warte podkreślenia, w niektórych sytuacjach prawo do zachowku może przysługiwać także spadkobiercom, którzy otrzymali spadek, jednak udział w spadku tych osób nie pokrywał się z należnym im zachowkiem. Zachowek nie przysługuje osobom, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia, zrzekły się dziedziczenia albo odrzuciły spadek przypadający im z mocy ustawy. W prawie spadkowym takie osoby traktowane są tak, jakby nie dożyły otwarcia spadku. Dodatkowo z kręgu osób uprawnionych do zachowku zostały wyłączone osoby wydziedziczone przez spadkodawcę oraz małżonek, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.  

   Roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia powstaje, gdy uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, powołania do spadku, czy zapisu. Co istotne na poczet należnego zachowku, który przysługuje uprawnionemu zalicza się wskazane elementy. Zatem może zaistnieć sytuacja, w której darowizna otrzymana przez uprawnionego będzie odpowiadała kwocie należnej z tytułu zachowku. W takim przypadku osoba ta nie będzie mogła skorzystać z prawa zachowku.

   Podmiotami zobowiązanymi z tytułu zachowku są w pierwszej kolejności spadkobiercy powołani do dziedziczenia. Jeśli jednak spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Następną grupą zobowiązaną z tytułu zachowku są osoby, na rzecz których zostały uczynione zapisy windykacyjne. Uprawniony może jednakże żądać sumy pieniężnej od tych podmiotów dopiero w sytuacji, gdy nie może on otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy. Warto podkreślić, że odpowiedzialność osób, które otrzymały zapis windykacyjny została ograniczona do wartości uzyskanego przez nie wzbogacenia. Do grupy podmiotów zobowiązanych zalicza się także osoby, które otrzymały od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku. Ich odpowiedzialność  jednak została ograniczona w granicach wzbogacenia na skutek darowizny.

   Przechodząc do ustalania wysokości zachowku należy raz jeszcze podkreślić, że jest to roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej. Wysokość takiego roszczenia odpowiada wartości połowy lub dwóch trzecich udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Aktualnie obowiązujące przepisy w sposób uprzywilejowany traktują uprawnionych do zachowku, którzy są trwale niezdolni do pracy oraz małoletnich zstępnych, zatem to właśnie tym podmiotom przysługuje większy ułamek w wysokości dwóch trzecich udziału spadkowego.

   Roszczenie o zachowek jest roszczeniem majątkowym, w związku z czym podlega przedawnieniu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu cywilnego, roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.

Autor:

Michał Kaleta- asystent adwokata

Rafał Machecki- adwokat

Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie spadkowej? Zapraszamy do kontaktu:

Telefon:  605-351-064

E-mail: adwokat@machecki.pl